Klik hier voor een selectie van bijna 100 foto’s
4 mei 2014 – Vlaggen halfstok. De stille trom. Meer dan honderd mensen verzameld in de Boterweg. Na ruim 70 jaar gedenken zij de twee joodse gezinnen die tijdens de Duitse bezetting zijn vermoord. Buurtbewoners, oud-buurtbewoners, nabestaanden, andere gasten. Een toespraak, de locoburgemeester. Een koraal van de fanfare. De Struikelstenen worden gelegd, voor huisnummers 34 en 28. Klop-klop, klop-klop. Twee minuten stilte, alleen een haan kraait. Een gedicht. Nog een gedicht. ‘Dit nooit weer’. Wie voortaan door de Boterweg gaat, kan er niet omheen. Onwillekeurig buig je je voorover. Oppassen dus om niet te struikelen.
2therefore…
…
Ontvangen van Imke van Dillen
lieve initiatiefnemers van de struikelstenen
dank jullie wel voor de PRACHTIGE subtiele en vooral liefdevolle invulling
dierbaar
dankbaar
en dienstbaar
aan het leven, de dood en het leven van onze buurt
imke
Ontvangen van Ruud Weissman:
Goed of fout, 1942.
Op 4 mei j.l. werden in het Hinthamerpark zeven Stolpersteine geplaatst, onder meer voor Hans Zilverberg en Max Lievendag. Beide waren kleuters van twee jaar, ze werden vergast in Auschwitz.
Goed is dat de stadschroniqueur aandacht besteedde aan de tweede keer dat struikelstenen in Den Bosch werden gelegd.
Fout is zijn beschrijving: de Duitsers stonden op de stoep van Boterweg 34 om de Joden daar op te halen. Nee, het waren twee agenten van de Bossche gemeentepolitie die aanbelden en hen meenamen naar het bureau in de Orthenstraat 290.
Gebruikte de stadschroniqueur zijn dichterlijke vrijheid om de verantwoordelijkheid van de Duitse SS te duiden? Zoals de SS-ers in naoorlogse rechtszaken verklaarden: ik handelde in de opdracht van Hitler, Befehl ist Befehl.
Of was het onwetendheid, zoals de Bossche agenten onwetend waren van de gaskamers. Ook de agenten waren slechts een schakel in de keten van bevelsopvolging, één van de kernpunten van de jodenvervolging: weinig SS-ers, veel Nederlandse ambtenaren en politieagenten en ,helaas, enkelen die anders handelden.
Het eindresultaat? Uiteindelijk bleek dat twee-derde van de Bossche Joodse gemeenschap was vermoord.
Drs. Ruud Weissmann
Geassocieerd onderzoeker NIOD.
Op verzoek hierbij de tekst van het gedicht dat Max heeft voorgedragen:
Tweede wereldoorlog
Oorlog, die tijd moet verschrikkelijk zijn geweest,
niet alleen voor de joden,
Maar wel voor hun het meest.
Waarom waren er zoveel doden?
Zoveel verdriet,
het heeft zolang moeten duren,
iedereen die het ziet,
zelfs door alle muren.
Ze wisten iedereen te vinden,
zoveel macht,
door regen en winden,
het gaf de Duitsers steeds meer kracht.
Al die bommen en schoten,
jaren onderdrukking,
in het midden van de twintigste eeuw,
éen grote mislukking.
Er waren heel veel moorden,
op alle bange joden,
verschrikkelijk was het,
die periode.
Dit mag niet nog een keer gebeuren,
voor altijd vrede,
de wereld hoort in kleuren,
voor altijd, in het heden.