Op zaterdag 26 oktober 2024 blikten we tijdens een feestelijke dag terug op de Tweede Wereldoorlog en de bevrijdingsdagen in oktober 1944.
De film en presentaties van deze dag waarin de verhalen van Hinthamerpark in deze tijd tot leven komen, kun je ook terugvinden op deze pagina.
Veel leesplezier!
FILM Hinthamerpark in de Oorlog
Er is een documentaire van ongeveer 38 minuten gemaakt over onze wijk en wat er speelde in 1944. Vroegere inwoners blikken terug en vertellen over wat zij meemaakten. Je kunt de documentaire ‘Hinthamerpark in de oorlog’ bekijken via deze link (Brabant in Beelden).
Het is een productie van Tjeu Cornet, met documentatie van Luc van Gent, en cameraman Michel Kapteijns. Michel heeft de film in 3 delen ook op zijn youtube-kanaal geplaatst: deel 1, deel 2 en deel 3.
Dit zijn de namen van de personen, die geïnterviewd worden in de documentaire
VERHALEN UIT ONZE WIJK – DE TWEEDE WERELDOORLOG
🏡 Familie Lievendag – Boterweg 34
De Joodse Max werd geboren op 22 februari 1940 in het ziekenhuis St Carolus in Den Bosch. Zijn vader Izak en moeder Sophia woonden aan de Boterweg 34, samen met oma Dina. Niemand overleefde de oorlog. Izak werd gearresteerd in juli 1942 en via de gevangenis van de Sicherheitsdienst (SD) in Haaren naar kamp Amersfoort gebracht. Begin oktober werd hij als strafgeval op transport gezet naar strafkamp Mauthausen en daar een maand later vermoord.
Sophia werd in november 1942 gearresteerd samen met Max die toen tweeënhalf jaar oud was. Zij gingen via de gevangenis in Haaren naar Westerbork. Daar ontvingen ze het overlijdensbericht van Izak. Op 23 februari 1943 werden ze naar Auschwitz vervoerd, waar ze meteen bij aankomst vermoord zijn.
Oma Dina vertrok in november 1942 via het Huis van Bewaring naar een zogenaamd ‘Joods rusthuis’ aan de Vughterstraat. In april 1943 moest ze met vele andere Joden Den Bosch verlaten en vertrok ze naar Kamp Vught en daarna Westerbork. Half mei ging ze naar Sobibor, waar ze ook direct vermoord werd.
Lees ook dit artikel in BD over Betty Lievendag: “Joods familielid durft pas na 67 jaar terug naar Den Bosch“.
Het geboortjekaartje van
Max Henri Lievenberg in 1940
🏡 Familie Zilverberg – Boterweg 28
De familie Zilverberg woonde een paar huizen verderop op Boterweg 28. Het gezin bestond uit vader Simon, moeder Lena en zoontje Hans (net als Max geboren in 1940). De hele familie is eerst naar Westerbork gebracht met de trein. Vader Simon in augustus 1942, en Lena en Hans 2 maanden daarna. Vandaaruit zijn zij naar Auschwitz gegaan en daar vermoord. Zoon Hans werd op 2-jarige leeftijd in Westerbork gescheiden van zijn ouders en met andere kinderen apart naar Auschwitz vervoerd.
Struikelstenen
Ter nagedachtenis van beide families zijn vanaf 2014 struikelstenen te vinden bij de Boterweg (ter hoogte van hun huisnummers). Struikelstenen (Stolpersteine) is een project van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig (geboren in 1947 in Berlijn). Het is een over geheel Europa verspreid monument voor de slachtoffers van het nationaalsocialisme. In 1995 werd de eerste struikelsteen gelegd in Berlijn, en in 2007 in Nederland. In Den Bosch vind je inmiddels 236 struikelstenen.
Zie ook website van Stichting Struikelstenen ‘s-Hertogenbosch
De zeven struikelstenen in de Boterweg
🖋️ Leon de Winter
Leon de Winter is een bekende Nederlandse schrijver, columnist, filmproducent en friet-ondernemer🍟. Hij is na de oorlog geboren in het Zuiderpark in Den Bosch. Zijn Joodse ouders Moos & Johanna ‘Annie’ de Winter – Zeldenrust woonden in onze wijk en ze overleefden de oorlog. In 1943 zaten ze acht maanden ondergedoken bij de ‘beruchte’ Jo Schellekens in Jasmijnstraat 24. Daarnaast hadden ze nog een heel aantal onderduikadressen, waaronder bij de zus van Annie in de Tolbrugstraat.
‘De Zwarte Furie’: Jo Schellekens – Drijver
Jo woonde met haar man Han Schellekens in Jasmijnstraat 24. Na het overlijden van haar man in 1937 bleef ze daar alleen wonen en runde ze een pension in haar huis. Een sportieve, stoere dame die regelmatig met haar motor voorbij sjeesde. Compleet met wit pak en wit kapje.
Ze werd verdacht van ‘heulen’ met de vijand. Bij een aanslag in mei 1940 had ze hoegenaamd vooraf info aan de ‘moffen’ doorgegeven. En een dag na die aanslag reed ze met haar motor voorop in een colonne Duitse pantsers en motoren. Althans, dat wordt beweerd. Zo blijkt ook uit andere archieven dat ze gewoon wilde kijken na de aanslag wat er gebeurd was, en snel naar huis reed toen ze gevaar voelde. Met toevallig een colonne achter haar op dat moment…
Nadat de oorlog begon, ontving ze regelmatig heren in huis, onder wie zelfs Duitse officieren. En het bleef niet bij koffie, zo werd verteld… Het was daarom des te vreemder, dat deze vrouw – die ook wel De Zwarte Furie werd genoemd – ook Joodse mensen in haar huis liet onderduiken. Moos en Annie draaiden gewoon mee in de dienst en moesten zelfs de Duitsers daar bedienen. Maar ja… was het echt een vernedering of was het een mooie dekmantel om hen te beschermen? Ook hier blijkt weer, dat niet alles zwart-wit is.
Lees ook dit artikel op Bastion Oranje.
Jasmijnstraat 24
Het huis van Jo ‘De zwarte furie’
Generaal-Luitenant Neumann – Kamperfoeliestraat 1
De familie Kloppenburg woonde op Kamperfoeliestraat 1. Eind september 1944 wordt hun huis ingenomen en ingericht als hoofdkwartier van de Duitse luitenant-generaal Neumann en zijn staf. Zij zijn onderdeel van de De 712e Infanteriedivisie. Deze bezetters hadden op dat moment de taak om de opmars van de geallieerden bij Den Bosch tegen te gaan.
Neumann werd door zijn mannen ook wel Vati genoemd. Een koosnaam voor vader. Hij was onderdeel van de Wehrmacht (landmacht) en hoorde niet bij de SS. Een vriend ook van Erwin Rommel, die bekend is geworden door mee te werken aan een (mislukte) aanslag tegen Hitler.
Na de oorlog zat hij drie jaar gevangen en werd daarna vrijgelaten. Pensioenvoorzieningen voor militairen bestonden nog niet in die tijd. Zo kon het, dat hij als bijna zestiger nog een aantal jaar als nachtportier moest werken om de kost te verdienen. Hij stierf op 75-jarige leeftijd.
Op 16 oktober 1944 ontvangt de generaal-luitenant nog het ridderkruis (zie foto rechts – bekijk via deze link al zijn onderscheidingen). Op zondag 22 oktober 1944 begonnen de Britse soldaten van de 53e Welsh Divisie aan de bevrijding van Den Bosch. Eerst verdreven ze met veel geweld de Duitse troepen uit de omliggende dorpen zoals Vinkel, Nuland en Rosmalen. De Duitsers werden teruggedreven naar de Bossche binnenstad.
Hieronder zie je de auto van Neumann intact (links) en als wrak bij de bevrijding van Den Bosch (rechts).
Bommen op verkeerde plek
Op 22 oktober 1944 wilden de geallieerden het Hinthamerpark bombarderen, omdat Neumann en zijn staf hier zat. Echter, door miscommunicatie kwamen de bommen op een verkeerde locatie terecht: bij huizen aan de Graafseweg. Eén bom uit een aangeschoten Typhoon jachtbommenwerper verwoestte huizen en zaaide dood en verderf in de Abeelenstraat (net achter de Graafseweg). De broertjes Hans en Gerard de Graaf waren nieuwsgierig naar wat er gebeurd was in de Abeelenstraat en gingen kijken. De geallieerden kwamen op dat moment met een nieuwe ‘granatenregen’. Hans zag voor zijn ogen gebeuren dat Gerard geraakt en gedood werd.
Lees hier het hele verhaal van Hans en en Gerard de Graaf.
De Bevrijding van Den Bosch
De bevrijding van ‘s-Hertogenbosch was chaotisch en ingrijpend. Zes dagen lang duurde de strijd tussen het Duitse leger en de geallieerden. Het is de enige stad die door de complete 53e Welsh Divisie is bevrijd. Zo ontstond een bijzondere band tussen Wales en ‘s-Hertogenbosch, die nog steeds bestaat.
Lees hier meer over deze bevrijding met ook foto’s en verhalen over onze wijk.
Tip: bezoek de Diorama’s 1944 bij Erfgoed ’s-Hertogenbosch
Aan de hand van oude zwart-wit foto’s, filmfragmenten en een schilderij heeft Bosschenaar Jan Kort 14 diorama’s gebouwd waarin de bevrijding van ’s-Hertogenbosch uitgebeeld wordt. Hierbij is hij steeds uitgegaan van vier elementen: het originele beeld, een foto van de locatie in de huidige tijd, het diorama zelf en het verhaal bij het diorama. Het resultaat van dit immens modelbouwproject is te bewonderen in de tentoonstelling ‘Diorama’s 1944′.
Locatie: Bethaniestraat 4
Geopend van 21 oktober tot en met 23 november op maandag t/m donderdag van 9:30 uur tot 16:30 uur. En tijdelijk ook op de zaterdagen van 9:30 uur tot 16:30 uur.
Onderstaand fragment komt uit deze tentoonstelling en gaat over onze wijk.
Zie ook deze site van Erfgoed Den Bosch. Op dit youtubekanaal kun je alle fragmenten beluisteren.
